حساب و کتاب زندگی را به کوچوکوها بیاموزیم
از قدیم گفته اند، چیزی كه با شیر بیاید، با مرگ می رود، حالا در این ضرب المثل كمی اغراق شده و به نوزاد شیرخوار اطلاعات زیادی را نمی توان منتقل كرد، منظور اما این است كه تربیت در سال های ابتدایی تولد فرزندان اثرات بلندمدت و مانایی بر ذهن و رفتار آنها در آینده می گذارد.
امام صادق(ع) می فرمایند: «بر هر مسلمانی که ما را می شناسد، سزاوار است که هر روز و هر شب، رفتارش را نزد خود مورد بررسی قرار دهد، اگر آن را نیک یافت بر آن بیفزاید و اگر آن را گناه یافت، آن عمل را ترک کند و استغفار کند»، این حدیث و احادیث فراوان دیگر بر اهمیت مدیریت رفتار و محاسبه و کنترل رفتارهای ما توسط خودمان تأکید دارد. خانواده ای که حساب اعمال خود را داشته باشد مطمئنا کودکی را پرورش می دهد که بتواند اعمال و رفتار خود را بسنجد. در واقع كودكی كه سیستم پاداش و تنبیه را درك كند، می تواند ارزیابی های ساده در درك موقعیت ها داشته باشد.
نقد رفتار به جای نقد شخصیت
در آموزش توسط خانواده به كودك می آموزیم، ارزیابی و قضاوت نقش مهمی دارد. طبیعتا باید رفتار و گفتار كودك، توسط شما و به خصوص خود او مورد ارزیابی و قضاوت قرار بگیرد. از همین اول با خودتان قرار بگذارید كه هدف در این پروژه رفتار كودك باشد، نه شخصیت او. مورد قضاوت قرار دادن شخصیت كودك در این سنین پایین می تواند لطمه های جبران ناپذیری به چارچوب هویتی و شخصیتی او وارد كند. رفتار را نقد كنید نه شخصیت را. مثلا بگویید:«علی پسرم، تو دیروز با خواهرت درگیر شدی یا او را كتك زدی، این رفتار تو خیلی بد بود و من از تو چنین انتظاری نداشتم».
محاسبه روزانه رفتار
یك بازی دسته جمعی شیرین راه بیندازید. هر شب موقع خواب، پدر و مادر و بچه ها، دور هم جمع بشوید و چند دقیقه ای صحبت كنید. در این جلسه از هر كدام از اعضای خانواده بخواهید كارهایی را كه از صبح و آغاز روز انجام داده بیان كند. بعد كمی درباره حواشی هر رفتاری صحبت كنید و سعی كنید به جمع بندی برسید كه این رفتار مناسب بوده یا نامناسب. برای رفتارهای خوب یك تشویق ساده شیرین مشخص كنید. مثلا می توانید یك سرود دسته جمعی را بخوانید یا حتی با دست زدن رفتار خوب را مورد تشویق قرار دهید. این كار را به خصوص ابتدا از رفتارهای خود و همسرتان شروع كنید و اجازه بدهید بچه ها كارهای شما را نقد كنند. سپس رفتار بچه ها را بررسی كنید و آنها را نقد كنید. با انجام چنین كاری، شما نقد و بررسی رفتارهای روزانه را جزو اعمال و آداب روزانه زندگی خود و خانواده تان قرار می دهید.
عكس العمل های حساب شده
اینكه كودك در جلسه بررسی خانوادگی، دست به خودافشایی بزند یا نه كاملا به رفتار و عكس العمل های شما بستگی دارد. اگر شما بتوانید یك فضای صمیمی دوستانه و امن در جلسه خانوادگی برقرار كنید، كودك شما هم به این فضای امن اعتماد خواهد كرد و رفتارهای نامناسبی را كه گاه حتی شما از آنها خبر هم ندارید، در گروه مطرح خواهد كرد. اما اگر در برابر خودافشایی ها و مطرح كردن مسائل، عكس العمل تند نشان دهید و مثلا كودك را مواخذه و توبیخ كنید، به صورت غیرمستقیم این پیام را به كودك منتقل كرده اید كه برای آسیب كمتر، پنهان كاری بیشتری بكند. این علاوه بر اینكه هدف جلسه، مبنی بر آموزش ارزیابی و كنترل رفتارها به كودك را تحت الشعاع قرار می دهد، باعث خطرات دیگر، ناشی از پنهان كاری كودك نیز خواهد شد. پس لطفا هرچقدر هم بابت رفتاری ناراحت شدید، در برابر اعتراف و خودافشایی كودك رفتاری متعادل را در پیش گرفته و با او تند برخورد نكنید